کوچ نهارجان بیرجند یا کوچ خراشاد -مناجات سحر یا شوخوانی (شبخوانی

در روستای کوچ نهارجان بیرجندوبسیاری ازروستاهای دیگراین شهرستان رسمی زیبا به نام شوخوانی(شب خوانی)که درواقع یک نوع مناجات باخدابوده است.مرسوم بوده وهنوزهم اجرا میشودوبه شرح ذیل است که برای مخاطبان وکاربران جهان بیان میگرددویکی از رسوم زیبای ماه رمضان است.هنگام سحرکه می شوداز قدیم مردم ده باصدای خروس خانه بیدارمیشده اند وچون پاس دوم را خروس می خوانده است می فهمیده اند که حالاوقت سحر خوانی یا شوخوانی یا همان مناجات سحرماه رمضان است وناگفته نماندکه علاوه بر صدای خروس ازروی مکان ستاره های آسمان مثلا دب اکبرکه به هفت دختران هم معروف است ویاا زروی جایگاه سه استارکه همان سه ستاره روشن درآسمان است پی به وقت سحر می برده اند و یا ازروی مکان ستاره ی دیگری که به ستاره سحری در نزد مردم روستامعروف است پی می برده اند که حالا وقت اذان صبح است زیرا تاحدود 50سال پیش اصلا ساعتی در روستا وجود نداشته که باساعت بیدارشوند وبه وقت سحر یا اذان صبح پی ببرند.خلاصه چون با صدای خروس بیدارمی شده اند ویا با دیدن ستاره به وقت سحرپی میبرده اند سه یاچهارنفرکه ازآواز وصدای خوبی هم بر خورداربوده اندبه پشت بام خانه ها می رفته اند ویک نفرهم که همسایه ی مسجد بوده است بربالای بام مسجدمی رفته است وهر کدام از این شوخوانان یا شب خوانان تعدادی از اشعاری راکه ذیلا درج میگردد می خوانده اند وبه عبارتی باخدا مناجات می کرده اندتاباشنیدن صدای مناجات یاهمان شوخوانی یاشب خوانی مردم روستا بیدارشوند وسحری بخورندوآماده برای نماز صبح وگرفتن روزه بشوندواما اشعاری که می خوانده اند به ترتیب ذیل شروع میشده است که در چندقسمت به سمع ونظر خوانندگان می رسد: ابتدا می کنم زبسم الله    بعد از آن لا اله الا الله          ازمحمد مدد همی طلبم         کرمی از علی ولی الله     یاالله(کلمه یا الله بعد ازهردوبیت وبه عبارت بهتربعد از هر رباعی تکرارمیشده است) 2-گوینده ی لا اله الا اللهم     بردین محمد ورسول اللهم برذکر دوازده امامم شب وروز        خاک قدم علی ولی اللهم       یا الله 3-یارب برسالت رسول ثقلین          یارب به غزاکننده ی بدروحنین       عصیان مرا دونیمه کندرعرصات              نیمی به حسن ببخش ونیمی به حسین    یاالله 4-یارب به محمدکه علی یاور ماست           ختم همه انبیا پیغمبرماست           ازگرمی آفتاب محشر غم نیست       تا سایه ی مرتضی علی بر سرماست    یا الله 5-یارب تو مرا غلام حیدر گردان      گرراه غلط کنم مرا برگردان          گرتشنه شوم دراین بیابان نجف        سیرآب مرازحوض کوثر گردان    یا الله 6-یارب به محمدوعلی وزهرا         یارب به حسین وحسن وآل عبا             کز لطف بر آر حاجتم در دوسرا    بی منت خلق یاعلی الاعلی      یاالله 7-الله تویی ازدلم آگاه تویی          گمراه منم برنده ی راه تویی              هر مورچه ای که دم زند درته چاه ازدم زدن مورچه آگاه تویی      یا الله 8-یارب برسان توحضرت صاحب را      فرزند علی بن ابیطالب را                  کزدوری او همیشه درفریادم مانندسگی که گم کندصاحب را -    یا الله 9-یارب زکرم دری برویم بگشا راهی که دراو نجات باشد بنما             مستغنیم از هردو جهان کن بکرم جز یادتو هر چه هست بر از دل ما-    یا الله 10-یارب مکن ازلطف پریشان مارا            هرچندکه هست جرم وعصیان مارا               ذات تو غنی بوده وما محتاجیم                      محتاج به غیرخود مگردان مارا -یاالله 11-بازا بازا هرآنچه هستی بازآ             گرکافروگبر وبت پرستی باز آ          این درگه ما درگه نومیدی نیست               صد باراگرتوبه شکستی بازآ - یاالله 12- ای ذات وصفات تو مبرا زعیوب       یک نام زاسماء توعلام غیوب رحم آرکه عمروطاقتم رفت بباد           نه نوح بود نام مرا ، نه ایوب - یاالله 13-از بارگنه شدتن مسکینم پست         یارب چه شوداگرمرا گیری دست گردرعملم آنچه تراشاید نیست           اندر کرمت آنچه مرا باید هست - یاالله 14-عصیان خلایق ار چه صحرا صحراست           در پیش عنایت تو یک برگ گیاست             هرچند گناه ماست کشتی کشتی                   غم نیست که رحمت تو دریا دریاست.   یاالله 15-یارب به علی بن ابیطالب وآل              آن شیر خداوبر جهان جل جلال            کاندرسه مکان رسی به فریاد همه            اندردم نزع ومرگ وهنگام سوال.- یا الله* *-     این اشعارشوخوانی یاشب خوانی -ادامه داردکه دنبالهِ آ نرا درفرصتی دیگروبزودی تقدیم کاربران خواهم نمود.منتظر باشید.محمد ح----

باز آکه دل هنوز بیاد تو دلبر است جان از دریچ

باز آکه دل هنوز بیاد تو دلبر است                     جان از دریچه ی نظر چشم بر در است

باز آ که که مردم چشمم زدرد هجر                       در موج خیز اشک چو کشتی شناور است

باز دگر  که سایه ی دیوار انتظار                           سوزنده تر زتابش خورشید محشر است

باز آ که از فراق تو ای غائب از نظر                      دامن چو خون دیده چو دریای گوهر است

ای صبح مهر بخش دل از مشرق امید                    بنمای رخ که طالعم از شب سیه تر است

زد نقش مهر روی تو بر دل چنانکه اشک                آیینه دار چهره ات ای ماه منظر است

ای رفته از برابر یاران مشفقت                            رویت به هر چه می نگرم دربرابر است

--اثرطبع مشفق کاشانی -به نقل از سرودهای امام مهدی -گرد آورنده حسین حقجو -انتشارات قلم

-قم -ص ۴۹ --

کشته شد شیر خدا، ُآه و واویلا ابن عم مصطفی

کشته شد شیر خدا، ُآه و واویلا                       ابن عم مصطفی ، آه وواویلا

آه وواویلا عزیزان کشته شد حیدر، ساقی کوثر        والی ملک ولایت ، حجت داور ، شاه بحر وبر

مهر افلاک شجاعت ،شاه ازدر در ،فاتح خیبر            خسرو دارین ، سرور کونین ،والد سبطین

شد قتیل اشقیا ، آه وواویلا------آه و واویلا که مشتق فرق حیدر شد  ،شور محشرشد

غرق بحر خون ولی الله اکبر شد ،دل پراخگر شد          لاله سان محراب ونیلی پوش منبر شد ف تیره اختر شد

شد فلک لرزان ، شد ملک گریان ، انس وجان نالان        شد بپا شورعزا ، آه وواویلا----

آه و واویلا که بن عم شه خاتم ، سرور عالم              شد قتیل ازتیغ ظلم زاده ی ملجم ، شدبپا ماتم

زین مصیبت شد عیان در خلق شور غم ،با الم همدم         عرشیان مغموم ، فرشیان مهموم ،

زینب وکلثوم       شد بخون سر شنا ، آه وواویلا ---

آه وواویلا که زینب بی پدر گردید،خونجگر گردید               خون روان از چشم شبیر وشبر گردید ،

دیده تر گردید           نوحه گر ازاین عزا جن وبشر گردید سربسر گردید

اشکها جاری ، ناله هاناری ، با غم وزاری             شد جمیع ماسوا ، آه وواویلا ----

آه وواویلا که سبطین را بحال زار ، دیده شد خونبار             شد عیان گرد یتیمی بر گل رخسار، با دل افکار

زینب وکلثوم را برجسم وجان زد نار ، این غم بسیار             عندلب آسا توده یطاها  در غم بابا

می کشند ازدل نوا ، آه وواویلا----

آه وواویلاکه شداز این غم عظما ، غرقه خون دلها              از ثری شد تا ثریا شورش وغوغا ، بانگ واویلا

در نوای وا علیا طارم اعلا،ساکنین یکجا             زین عزا یکسر ، دست غم بر سر می زند آذر

باخروش وناله ها ، آه وواویلا ----به نقل ازدیوان آذر خراسانی -جلد سوم -صص ۳۸-۳۹ -انتشارات طوس مشهد-اثر طبع مرحوم سید غلامرضا آذر خراسانی ---------

بمناسبت شهادت علی ابن ابیطالب (ع) -قسمت دوم:از نادعلی کربلایی: 

لرزه در عرش علا افتاده غرقه خون شیر خدا افتاده        میرسد ناله ای از عرش برین   کشته شد شیر خدا رهبر دین 

آنکه در خانه ی حق گشت پدید              شد به معراج خداوند ، شهید         آنکه غمخوار یتیمان می بود       غرقه خون گشت براه معبود 

راد مردی که صلونی می گفت                    فرق بشکافته در بستر خفت  

آنکه تکمیل شده دین از او                          لاله رنگ است زخونش سر ورو  

آنکه در خانه ی حق بت بشکست                  در شب قدر به ایزد پیوست  

کشته شد آنکه بدی یاور ویار                         به یتیم وبه اسیر وبیمار  

آه  آه از ستم قوم دغا                                  کشته شد حجت حق ، شیر خدا  

از ستم کاری ابن ملجم                              غوطه ور (کرببلایی) در غم  

نقل :از صص 57-58 ارمغان کربلا -اثر نادعلی کربلایی -انتشارات خزر -تهران ---

در شهادت علی ابن ابیطالب(علی السلام)

کشته شد شیر خدا، ُآه و واویلا                       ابن عم مصطفی ، آه وواویلا

آه وواویلا عزیزان کشته شد حیدر، ساقی کوثر        والی ملک ولایت ، حجت داور ، شاه بحر وبر

مهر افلاک شجاعت ،شاه ازدر در ،فاتح خیبر            خسرو دارین ، سرور کونین ،والد سبطین

شد قتیل اشقیا ، آه وواویلا------آه و واویلا که مشتق فرق حیدر شد  ،شور محشرشد

غرق بحر خون ولی الله اکبر شد ،دل پراخگر شد          لاله سان محراب ونیلی پوش منبر شد ف تیره اختر شد

شد فلک لرزان ، شد ملک گریان ، انس وجان نالان        شد بپا شورعزا ، آه وواویلا----

آه و واویلا که بن عم شه خاتم ، سرور عالم              شد قتیل ازتیغ ظلم زاده ی ملجم ، شدبپا ماتم

زین مصیبت شد عیان در خلق شور غم ،با الم همدم         عرشیان مغموم ، فرشیان مهموم ،

زینب وکلثوم       شد بخون سر شنا ، آه وواویلا ---

آه وواویلا که زینب بی پدر گردید،خونجگر گردید               خون روان از چشم شبیر وشبر گردید ،

دیده تر گردید           نوحه گر ازاین عزا جن وبشر گردید سربسر گردید

اشکها جاری ، ناله هاناری ، با غم وزاری             شد جمیع ماسوا ، آه وواویلا ----

آه وواویلا که سبطین را بحال زار ، دیده شد خونبار             شد عیان گرد یتیمی بر گل رخسار، با دل افکار

زینب وکلثوم را برجسم وجان زد نار ، این غم بسیار             عندلب آسا توده یطاها  در غم بابا

می کشند ازدل نوا ، آه وواویلا----

آه وواویلاکه شداز این غم عظما ، غرقه خون دلها              از ثری شد تا ثریا شورش وغوغا ، بانگ واویلا

در نوای وا علیا طارم اعلا،ساکنین یکجا             زین عزا یکسر ، دست غم بر سر می زند آذر

باخروش وناله ها ، آه وواویلا ----به نقل ازدیوان آذر خراسانی -جلد سوم -صص ۳۸-۳۹ -انتشارات طوس مشهد-اثر طبع مرحوم سید غلامرضا آذر خراسانی

در شهادت علی ابن ابیطالب(علی السلام)

کشته شد شیر خدا، ُآه و واویلا                       ابن عم مصطفی ، آه وواویلا

آه وواویلا عزیزان کشته شد حیدر، ساقی کوثر        والی ملک ولایت ، حجت داور ، شاه بحر وبر

مهر افلاک شجاعت ،شاه ازدر در ،فاتح خیبر            خسرو دارین ، سرور کونین ،والد سبطین

شد قتیل اشقیا ، آه وواویلا------آه و واویلا که مشتق فرق حیدر شد  ،شور محشرشد

غرق بحر خون ولی الله اکبر شد ،دل پراخگر شد          لاله سان محراب ونیلی پوش منبر شد ف تیره اختر شد

شد فلک لرزان ، شد ملک گریان ، انس وجان نالان        شد بپا شورعزا ، آه وواویلا----

آه و واویلا که بن عم شه خاتم ، سرور عالم              شد قتیل ازتیغ ظلم زاده ی ملجم ، شدبپا ماتم

زین مصیبت شد عیان در خلق شور غم ،با الم همدم         عرشیان مغموم ، فرشیان مهموم ،

زینب وکلثوم       شد بخون سر شنا ، آه وواویلا ---

آه وواویلا که زینب بی پدر گردید،خونجگر گردید               خون روان از چشم شبیر وشبر گردید ،

دیده تر گردید           نوحه گر ازاین عزا جن وبشر گردید سربسر گردید

اشکها جاری ، ناله هاناری ، با غم وزاری             شد جمیع ماسوا ، آه وواویلا ----

آه وواویلا که سبطین را بحال زار ، دیده شد خونبار             شد عیان گرد یتیمی بر گل رخسار، با دل افکار

زینب وکلثوم را برجسم وجان زد نار ، این غم بسیار             عندلب آسا توده یطاها  در غم بابا

می کشند ازدل نوا ، آه وواویلا----

آه وواویلاکه شداز این غم عظما ، غرقه خون دلها              از ثری شد تا ثریا شورش وغوغا ، بانگ واویلا

در نوای وا علیا طارم اعلا،ساکنین یکجا             زین عزا یکسر ، دست غم بر سر می زند آذر

باخروش وناله ها ، آه وواویلا ----به نقل ازدیوان آذر خراسانی -جلد سوم -صص ۳۸-۳۹ -انتشارات طوس مشهد-اثر طبع مرحوم سید غلامرضا آذر خراسانی